ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ-ΠΑΙΔΕΙΑ
Μάθημα: Περί λόγου. Πρώτα απ' όλα τί σημαίνει λόγος; Σημαίνει τρόπος σκέψης και έκφρασης. Για
τους αρχαίους Έλληνες σήμαινε τα πάντα:
Ομιλία, θεωρία, λογισμό,
υπόσχεση, αιτία, αναλογία, ...παράδειγμα σήμερα! Λέμε έδωσα το λόγο μου
(υπόσχεση), δεν είχα λόγο να βρίσκομαι εδώ (αιτία), ο λόγος χ προς ψ
(αναλογία), λόγου χάριν (παράδειγμα),
ελλόγου μου… ελλόγου σου τι κάνεις; (εγώ, εσύ).
Όλα έχουν το
λόγο τους, υπάρχουν για κάποιο λόγο, μεταβάλλονται για κάποιο λόγο, εκφράζονται
με λόγο. Οι αρχαίοι Έλληνες έψαξαν, ανακάλυψαν τον ορθό λόγο, τον ορθό τρόπο
σκέψης και έκφρασης, γέννησαν επιστήμες, τέχνες, πολιτισμό, αξίες, ανέδειξαν
σαν ανυπέρβλητη αξία τον άνθρωπο! Έτσι
ελευθερώθηκε η σκέψη από το μύθο και τις προκαταλήψεις.
Πάμε στο
χριστιανισμό στην ορθοδοξία, κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο, πρόλογος:
“Εν
αρχή ήν ο Λόγος και ο λόγος ήν προς τον Θεόν και Θεός ήν ο Λόγος. Ούτος ήν εν
αρχή προς τον Θεόν. Πάντα δι' αυτού εγένετο και χωρίς αυτού εγένετο ουδέ έν ο
γέγονεν. Εν αυτώ ζωή ήν και η ζωή ήν το φώς των ανθρώπων”…….
Στην αρχή
υπήρχε ο Λόγος και ο Λόγος ήταν προς τον Θεόν και Θεός ήταν ο Λόγος. Αυτός
υπήρχε στην αρχή προς τον Θεό. Όλα έγιναν δι' αυτού και χωρίς αυτόν τίποτε δεν
έγινε απ' όσα έχουν γίνει. Μέσα σ' αυτόν υπήρχε ζωή και η ζωή ήταν το φώς των
ανθρώπων……
Εκπαίδευση: Οι
σημαντικότεροι στόχοι της εκπαίδευσης είναι, η διαπαιδαγώγηση του ανθρώπου, η
διαμόρφωση υπεύθυνων πολιτών, συνειδητοποιημένων πολιτών με γνώση και κρίση, με
σεβασμό στους νόμους και στους θεσμούς, με συνέπεια στις υποχρεώσεις προς την
πολιτεία, με αλληλεγγύη προς τους συνανθρώπους. Να μπολιάσει δηλαδή το νέο με
αρχές, αξίες που δίνουν νόημα και ουσία στην προσωπική και κοινωνική ζωή. Να
φτιάξει τελικά μια κοινωνία ανθρώπων και όχι μια αγέλη κανιβάλων.
Η στείρα εκπαίδευση
φτιάχνει στελέχη, η παιδεία φτιάχνει ανθρώπους. Εάν η γνώση δεν αποσκοπεί στην
αρετή και η επιστήμη δεν μετασχηματίζεται σε ήθος, τότε η γνώση γίνεται
εμπορεύσιμο είδος και η επιστήμη οδηγεί σε καταστροφικές διαδρομές.
Το Α και το Ω
σε μια πολιτεία είναι η παιδεία, λέει ο Παλαμάς, εθνικός ποιητής: “Μάταια προσπαθείς κυβερνήτη, με άρματα και
φουσάτα, να στεριώσεις της πολιτείας το σαλεμένο σπίτι, το νου μας έλα στύλωσε
και κτίσε και αλφαβητάρι πρώτ’ απ' όλα κράτα”.
Παιδεία –
Δημοκρατία: αμφίδρομη σχέση.
Ιδανικά:
Ειρήνη – Ελευθερία – Αγάπη.
Αξίες:
Ευθύνη, δικαιοσύνη, αλήθεια, αλληλεγγύη, σεβασμός.
Αρχές:
ισότητα, αξιοκρατία, διαφάνεια, εντιμότητα, μέτρο.
Αυτά έπρεπε
να διδάσκονται στο σχολείο και στην οικογένεια.
Αρετή, ο βασικός
πυρήνας Παιδείας – Δημοκρατίας, σημαίνει: τη μέγιστη προσαρμοστικότητα στις
περιστάσεις των καιρών ώστε με πράξεις που αρμόζουν, να δίνεται λύση στα
προβλήματα των πολιτών. Ό,τι εμπεριέχει αρετή είναι καλό, όμορφο, γλυκό, ό,τι
δεν έχει είναι κακό, άσχημο, πικρό.
Ήθος: η
καλλιέργεια και η διαμόρφωση του χαρακτήρα και του νου του ανθρώπου, του ατόμου
ώστε να συμπεριφέρεται με αξιοπρέπεια, σύνεση και σωφροσύνη.
Γονείς και
δάσκαλοι έχουμε μπεί σε ένα φαύλο κύκλο του να κυνηγάμε το βαθμό για την είσοδο
στην καλή σχολή. Ποιά είναι η καλή σχολή; Έχουμε φτιάξει ένα σύστημα
βαθμοθηρικό μέχρι πολεμικής σύγκρουσης, ένα σχολείο άγχους, πίεσης, που
σκοτώνει τα μυαλά των παιδιών!
Το σχολείο
έπρεπε να ανοίγει δρόμους γνώσης, να απαντά στο γιατί και το πώς, να αναδεικνύει
το ταλέντο, τις κλίσεις, τα χαρίσματα του μαθητή – παιδιού, η καλή σχολή για
ένα παιδί που έχει κλίση στη ζωγραφική,... στη μηχανική των αυτοκινήτων, η καλή
σχολή είναι η σχολή ζωγραφικής, η σχολή μηχανικών αυτοκινήτων,…Θέλουμε τον καλό γιατρό, τον καλό υδραυλικό,
τον καλό γεωργό, τον καλό ηλεκτρολόγο, τον καλό μηχανικό….
Επάγγελμα–επαγγέλλομαι, σημαίνει: εκτελώ τίμια και ευσυνείδητα το έργο μου προς όφελος της
κοινωνίας, δεν είναι στόχος το κέρδος, στόχος είναι η
ευημερία του συνόλου, της κοινωνίας, και μέσα από την ευημερία του συνόλου, η ευημερία του ατόμου.
Ο δάσκαλος
πρέπει να έχει γνώση, χιούμορ, ανοικτό
μυαλό, ανθρωπιά, μεράκι, έρωτα, για τη δουλειά όπως και ο καθένας από εμάς. Μην
εφαρμόζοντας στην πράξη τις αρχές και τις αξίες της Παιδείας, της Δημοκρατίας,
φτάσαμε να γίνει τρόπος συμπεριφοράς η αυθαιρεσία στα πάντα, η κατάχρηση
ελευθερίας. Το παράλογο, το παράνομο, το ανήθικο έγινε τρόπος που κτίζουμε, που
παρκάρουμε, που οδηγούμε, που δουλεύουμε, που διαδηλώνουμε, που
φοροδιαφεύγουμε, χωρίς συνέπειες, χωρίς επιπτώσεις. Καταργήθηκε κάθε
αξιοκρατία, κάθε κρίση και έλεγχος ποιότητας για τον καθένα μας, είτε στο
δημόσιο τομέα είτε στον ιδιωτικό, π.χ. οι κτηνοτρόφοι, οι γεωργοί, οι
υδραυλικοί, οι ηλεκτρολόγοι,… έπρεπε όλοι να έχουν διαπίστευση, σήμερα δεν
συμβαίνει κάτι τέτοιο.
Για παρανομίες, σκάνδαλα, λαθροχειρίες, δόλιες
κακοτεχνίες έργων, δεν υπάρχει τιμωρία, όλα επιτρέπονται, στο σχολείο χάθηκε η
παιδαγωγική αυστηρότητα. Έτσι φτάσαμε στις "αγέλες" παιδιών που χωρίς ηθική και
αξιακό υπόβαθρο ασπάζονται τη βία, η βία γίνεται ηδονή, η καταστροφή αυτοσκοπός.
Βία τυφλή, καταστροφική εγκληματική, ξέρετε το χάος και ο χάρος διαφέρουν σε
ένα γράμμα! Στο χέρι μας είναι να μην
εγκατασταθούν στη χώρα.
Δεν έχουμε
αντιληφθεί τι σημαίνει κοινωνία: το μαζί, η ενότητα, η συνεργασία, για το καλό
όλων. Κοινωνώ ρήμα αρχαίο, ξέρετε ποιό το νόημα; να
αντιληφθούμε ότι είμαστε όλοι ένα, να κενωθούμε από την ιδιοτέλεια, να απεγκλωβιστούμε από τον παράφορο έρωτα των υλικών αγαθών, να
έλθουμε στη θέση του άλλου, να νιώσουμε την αγωνία που έχει για κάτι, να
σκύψουμε στον πόνο: (Πότε σε είδαμε να πεινάς, να διψάς, να είσαι γυμνός,
άρρωστος... και δε σε φροντίσαμε, ρωτάνε το Χριστό…εφόσον το κάνατε σε κάθε ένα από τους αδελφούς μου
τους «ελαχίστους», δηλαδή σ' αυτούς που δεν έχουν θέσεις και αξιώματα, είναι σαν να
το κάνετε σε μένα).
Αλλοτριωθήκαμε,
πουλήσαμε την ψυχή μας, αναδεικνύοντας σαν υπέρτατη αξία το χρήμα! «χρήμα μέτρον πάντων ανθρώπων»
παραφράζοντας τη ρήση του Πρωταγόρα που είναι «άνθρωπος μέτρον πάντων χρημάτων». Είμαστε άπληστοι, ματαιόδοξοι,
αδιάφοροι, προσπαθώντας να εξυπηρετήσουμε το τομάρι μας, το εγώ μας, στην κάθε
μας κίνηση, στην κάθε μας δράση, ακόμα και στην ιερή στιγμή της Θείας
Κοινωνίας που σημαίνει απλά Αγάπης Κοινωνία, ενδιαφερόμαστε μόνο για τον εαυτό μας, να πάρουμε την καλή
θέση στον παράδεισο. Δεν θα υπάρχει σωτηρία ούτε εδώ ούτε στην άλλη ζωή, εάν
δεν αλλάξουμε σκέψεις, συμπεριφορές, νοοτροπίες εάν δεν δουλέψουμε πάνω στις
αρχές, στις αξίες της Παιδείας, της Δημοκρατίας που είναι οι ίδιες και στην
Ορθόδοξη Παράδοση.
Η ευτυχία, η
πνευματική ανόρθωση, η κοινωνική πρόοδος, η πραγμάτωση του ανθρώπου μέσα στην
πολιτεία βασίζονται στις ανθρώπινες σχέσεις, οι οποίες έχουν σαν πυρήνα την
Αγάπη. Το Σχολείο, η εκπαίδευση, οι εκπαιδευτικοί έχουν χρέος να διδάξουν αξίες,
να οδηγήσουν τα παιδιά σε φωτεινά μονοπάτια, να ανοίξουν δρόμους γνώσης, να
μεταλαμπαδεύσουν Ήθος και Αρετή. Ο Δάσκαλος ξυπνά συνειδήσεις! Ο Δάσκαλος είναι
φώς.
Νάξος 15-2-2012
Ομιλία στο Γενικό Λύκειο Νάξου
Θανάσης Γρυλλάκης
Πολιτικός Μηχανικός
