Δίκαιος……………..
Άδικος
(Πλάτωνος Πολιτεία Β 360e-362b)
Τὴν δὲ κρίσιν αὐτὴν τοῦ βίου πέρι ὧν λέγομεν, ἐὰν
διαστησώμεθα τόν τε δικαιότατον καὶ τὸν ἀδικώτατον, οἷοί τ’ ἐσόμεθα κρῖναι ὀρθῶς·
εἰ δὲ μή, οὔ. τίς οὖν δὴ ἡ διάστασις; ἥδε· μηδὲν ἀφαιρῶμεν μήτε τοῦ ἀδίκου ἀπὸ
τῆς ἀδικίας, μήτε τοῦ δικαίου ἀπὸ τῆς δικαιοσύνης,………..
Την κρίση όμως σχετικά με τη ζωή αυτών που
συζητάμε θα μπορέσουμε να τη σχηματίσουμε σωστά αν ξεχωρίσουμε τον πραγματικά
δίκαιο από τον πραγματικά άδικο, διαφορετικά δεν θα μπορούμε να κρίνουμε ορθά.
Με ποιο τρόπο θα γίνει αυτή η διάκριση; Ορίστε΄ με το να μην αφαιρέσουμε
καθόλου τον άδικο από την αδικία ούτε τον δίκαιο από τη δικαιοσύνη αλλά να
θεωρήσουμε τον καθένα τέλειο στην επίδοσή του. Πρώτα λοιπόν ο άδικος ας ενεργεί όπως ακριβώς οι ικανοί
τεχνίτες, όπως ένας καπετάνιος ικανός ή γιατρός που συνειδητοποιεί αυτά που δεν
μπορεί να κάνει με την τέχνη του και αυτά που μπορεί, ενώ τα άλλα τα εγκαταλείπει.
Ακόμα, αν πέσει κάποτε σε σφάλμα, είναι ικανός να επανορθώσει, έτσι και ο
άδικος κάνοντας επιδέξια αδικήματα, αν σκοπεύει να είναι εντελώς άδικος, πρέπει
να μείνει απαρατήρητος΄ αλλά όταν τον πιάνουν πρέπει να θεωρείται τιποτένιος.
Γιατί η μεγαλύτερη αδικία είναι να θεωρείται
κανείς δίκαιος χωρίς να είναι. Πρέπει να δώσουμε
λοιπόν στον εντελώς άδικο την πιο τέλεια αδικία και να μη του αφαιρέσουμε
τίποτα, αλλά να του επιτρέψουμε να δημιουργήσει, τη στιγμή που κάνει τις
μεγαλύτερες αδικίες, τη μεγαλύτερη φήμη για τον εαυτό του σε σχέση με τη
δικαιοσύνη, και αν κάπου κάνει λάθος, να είναι δυνατόν να το επανορθώνει και
να είναι ικανός ρήτορας για να πείσει, αν καταγγελθεί για κάποιο από τα
αδικήματα του, και να χρησιμοποιήσει βία όπου χρειάζεται κάνοντας χρήση της
ανδρείας του και της δύναμης και των φίλων και της περιουσίας του. Αφού λοιπόν παρουσιάσαμε αυτόν σαν
τέτοιο, θα πρέπει να βάλουμε δίπλα του στη συζήτηση τον δίκαιο, που είναι
άνδρας απλός και γενναίος που να θέλει όχι να φαίνεται αλλά να είναι καλός,
κατά τον Αισχύλο. Πρέπει λοιπόν να του αφαιρέσουμε το φαινομενικό. Γιατί αν φανεί
πως είναι δίκαιος θα του δοθούν τιμές και δωρεές επειδή νομίζουν πως έτσι
είναι΄ οπότε δεν θα είναι φανερό αν αυτός είναι δίκαιος εξαιτίας της
δικαιοσύνης ή εξαιτίας των δωρεών και των τιμών. Να απογυμνωθεί, λοιπόν, από
όλα εκτός από τη δικαιοσύνη, και να γίνει η συμπεριφορά του αντίθετη από την
προηγούμενη. Ενώ δεν έχει κάνει, δηλαδή τίποτα άδικο, να αποκτήσει τη φήμη του
δράστη της μεγαλύτερης αδικίας, έτσι ώστε να έχει πολυβασανιστεί ως προς τη
δικαιοσύνη και να μη λυγίσει από την κακοφημία και τις συνέπειές της, αλλά να
παραμείνει αμετάβλητος μέχρι να πεθάνει, και να νομίζεται πως ήταν άδικος σε
όλη του τη ζωή ενώ ήταν δίκαιος. Για να φτάσουν και οι δύο στο ακρότατο
σημείο, ο ένας της δικαιοσύνης και ο άλλος της αδικίας, και να κριθούν ποιος
από τους δύο ήταν πιο ευτυχισμένος.
Αλίμονο φίλε Γλαύκωνα, είπα εγώ, πόσο δυνατά
καθαρίζεις τον καθένα από τους δύο τους, για να τους κρίνουμε σαν να ήταν
ανδριάντες.
Όσο
περισσότερο μπορώ, είπε. Αφού οι δύο είναι τέτοιοι, τίποτα βέβαια, νομίζω δεν
δυσκολεύει να περιγράψουμε με λόγια τι είδους ζωή περιμένει και τον ένα και τον
άλλον. Ας πούμε λοιπόν, και αν μιλήσω πιο σκληρά, μην νομίσεις Σωκράτη πώς
μιλάω εγώ, αλλά εκείνοι που παινεύουν την αδικία περισσότερο από την
δικαιοσύνη.
......... ἐροῦσι δὲ τάδε, ὅτι οὕτω διακείμενος ὁ δίκαιος μαστιγώσεται,
στρεβλώσεται, δεδήσεται, ἐκκαυθήσεται τὠφθαλμώ, τελευτῶν πάντα κακὰ παθὼν ἀνασχινδυλευθήσεται
καὶ γνώσεται ὅτι οὐκ εἶναι δίκαιον ἀλλὰ δοκεῖν δεῖ ἐθέλειν. τὸ δὲ τοῦ Αἰσχύλου
πολὺ ἦν ἄρα ὀρθότερον λέγειν κατὰ τοῦ ἀδίκου. τῷ ὄντι γὰρ φήσουσι τὸν ἄδικον, ἅτε
ἐπιτηδεύοντα πρᾶγμα ἀληθείας ἐχόμενον καὶ οὐ πρὸς δόξαν ζῶντα, οὐ δοκεῖν ἄδικον
ἀλλ’ εἶναι ἐθέλειν.
«βαθεῖαν
ἄλοκα διὰ φρενὸς καρπούμενον,
ἐξ ἧς τὰ κεδνὰ βλαστάνει βουλεύματα».
Θα
πούν λοιπόν τα εξής΄ ότι ο δίκαιος, συμπεριφερόμενος έτσι, θα μαστιγωθεί, θα
βασανιστεί, θα φυλακιστεί, θα του κάψουν τα μάτια, και αφού πάθει όλα τα κακά
στο τέλος θα σταυρωθεί και θα μάθει όχι να είναι αλλά να φαίνεται δίκαιος.
Άρα,
εκείνο που είπε ο Αισχύλος θα ήταν πιο
σωστό να το λέμε για τον άδικο. Γιατί πραγματικά θα πούν πως ο άδικος, επειδή
εφαρμόζει κάτι που είναι πραγματικό και επειδή δεν ζεί το φαινομενικό δεν θέλει
να φαίνεται άδικος, αλλά θέλει να είναι.
"Με το μυαλό του από βαθιά οργωμένο χωράφι
θερίζει καρπούς,
Απ’ όπου οι σοφές κρίσεις ξεφυτρώνουν".
Προφητικά τα λόγια του Γλαύκωνα για το τι έχει να περιμένει αυτός που συμπεριφέρεται δίκαια, παράδειγμα τέτοιο είναι ο Χριστός.
