Προσέγγιση αλήθειας από Ψυχή

Πότε η ψυχή προσεγγίζει την αλήθεια

Πότε ούν, ή δ’ ός, η ψυχή της αληθείας άπτεται; Όταν μεν γαρ μετά του σώματος επιχειρή τι σκοπείν, δήλον ότι τότε εξαπατάται υπ’ αυτού…. Πλάτων “Φαίδων” 65.b 10

   Πότε λοιπόν είπε αυτός  (Σωκράτης) αγγίζει η ψυχή την αλήθεια ;

   Γιατί όταν επιχειρεί με τη μεσολάβηση του σώματος να εξετάσει κάτι, τότε είναι φανερό ότι το σώμα την εξαπατά.

   Αλήθεια λές.

   Άρα λοιπόν δεν βρίσκεται μέσα στον λογισμό, αν είναι κάπου που φαίνεται ολοφάνερα μπροστά της κάποιο από αυτά που είναι;

   Ναι.

   Και αναμφίβολα καλύτερα διαλογίζεται τότε, όταν κανένα απ’ αυτά δεν την παρενοχλεί, ούτε ακοή, ούτε όραση, ούτε πόνος, ούτε ηδονή, αλλά αντίθετα μένει τελείως μόνη με τον εαυτό της, χωρίς να λογαριάζει το σώμα και όσο μπορεί, χωρίς να επικοινωνεί και να έρχεται σε επαφή με αυτό, επιθυμεί αυτό που είναι.

   Έτσι είναι πράγματι.

   Και στην περίπτωση τούτη λοιπόν, η ψυχή του φιλοσόφου δεν περιφρονεί τελείως το σώμα, δεν το αποφεύγει άραγε, και δεν αναζητά να μείνει μόνη με τον εαυτό της;

   Έτσι φαίνεται.

   Και γι αυτά εδώ, Σιμμία, τι έχεις να πείς; Λέμε ότι υπάρχει κάτι δίκαιο καθ’ αυτό ή όχι;

   Το λέμε βέβαια, μα τον Δία.

    Και κάτι ωραίο και καλό;

    Πώς όχι;

    Είδες ωστόσο μέχρι τώρα κάποιο από τα πράγματα αυτού του είδους με τα μάτια σου;

    Όχι βέβαια απάντησε εκείνος.

    Αλλά πιθανόν τα άγγιξες με κάποια άλλη από τις αισθήσεις, που λειτουργούν μέσω του σώματος; Και αναφέρομαι σε όλα, στο μέγεθος, στην υγεία, στη δύναμη και στα άλλα, με μια λέξη μπήκες στην ουσία όλων, που σημαίνει τι ακριβώς είναι στην πραγματικότητα καθένα από αυτά; Άρα λοιπόν η πιο καθαρή αλήθεια γι αυτά φαίνεται μέσω του σώματος ή έχουν τα πράγματα ως εξής: Όποιος από εμάς ετοιμαστεί περισσότερο και με μεγαλύτερη ακρίβεια να σκεφτεί αυτό καθ’ αυτό κάθε πράγμα που ερευνά και εξετάζει, αυτός δεν είναι που θα μπορούσε να φτάσει πιο κοντά  στο να γνωρίσει καθένα από αυτά;

   Ασφαλώς.

    Και αυτό δεν θα το έκανε λοιπόν σε όλη του την καθαρότητα αυτός που, στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό ήθελε να κατευθυνθεί σε  καθένα από αυτά μόνo με το νού, χωρίς να παρεμβάλλει στη διανοητική διαδικασία την όραση και χωρίς να σέρνει πίσω του καμία άλλη αίσθηση για να συνοδεύει το λογισμό αλλά, χρησιμοποιώντας τον καθαρό νου αυτό καθ’ αυτό, θα άρχιζε να κυνηγάει καθένα από τα όντα, αυτό καθ’ αυτό χωρίς προσμίξεις,

απαλλαγμένος όσο γίνεται από τα μάτια, από τα αυτιά, με λίγα λόγια από το σώμα ολόκληρο, επειδή το σώμα, όταν παίρνει μέρος, ταράζει και δεν αφήνει την ψυχή να αποκτήσει την αλήθεια και τη φρόνηση; Αυτός δεν είναι λοιπόν Σιμμία, αν υπάρχει κάποιος στον κόσμο που θα κατορθώσει να βρεί αυτό που είναι πραγματικά;  …………………………………………………………..............

   Για να προσεγγίσουμε λοιπόν την αλήθεια πρέπει να δουλέψουμε με την ψυχή να την αφήσουμε όμως μόνη χωρίς να παίρνει μέρος το «σώμα», γιατί όταν παίρνει μέρος το σώμα ο νους ασχολείται με τις επιθυμίες, τις ανάγκες σε υλικό επίπεδο, τα αξιώματα, τις θέσεις, τη δόξα, αυτά όλα ταράζουν την ψυχή και δεν την αφήνουν να προσεγγίσει την αλήθεια των πραγμάτων να βρεί αυτό που είναι, αυτό που υπάρχει πραγματικά.

Άγιος Νικόδημος ο Νάξιος

ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ

200 χρόνια από τον θάνατό του

«Ἡ Ἐκκλησία και οἱ πνευματικοί Πατέρες οἰκονομοῦν τα πράγματα με γνώμονα τον σεβασμό τοῦ αὐτεξουσίου τη σωτηρία τοῦ ἀνθρώπινου προσώπου, αλλά και το εὐαγγελικό πνεὓμα» Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης. «Οὔτε δίκαιον εἶναι οὔτε συμφέρον κρίνεται ο φωτοειδής βίος τῶν αγαθῶν ἀνδρῶν νἀ κρύπτεται καί νά μένη δια παντός κεκρυμμένος ὐπό κάτω εἰς τό μόδιον τἠς σιωπής» αναφέρει ο ιερομόναχος Ευθύμιος, βιογράφος του Άγιου Νικόδημου.

Ο Άγιος γεννήθηκε στη Νάξο το έτος 1749 και βαπτίσθηκε με το όνομα Νικόλαος. Οι γονείς του ήταν ο Αντώνιος και η Αναστασία Καλιβούρτση.

Στη Νάξο έμαθε τα πρώτα του γράμματα κοντά σ’ ένα ιερέα της γειτονιάς του, μετά γράφεται στο σχολείο στοιχειώδους εκπαίδευσης όπου είχε δάσκαλο τον Παπά Χρύσανθο, αδελφό του Άγιου Κοσμά του Αιτωλού.

Όταν έφτασε σε ηλικία 16 χρόνων, πηγαίνει με τον πατέρα του στη Σμύρνη και γράφεται στην Ευαγγελική Σχολή· έχοντας δάσκαλο τον φωτισμένο Ιερόθεο Δενδρινό. Ανήσυχο πνεύμα ο Νικόλαος προοδεύει στα γράμματα αν και μικρός στην ηλικία «δεν επρόφθενε η γλώσσα να πει όσα ο νους εκατέβαζεν». Όλοι οι συμμαθητές του ζητούσαν βοήθεια από τον Νικόλαο «Νικόλαε γράψε μου ετούτο» ο οποίος μετά χαράς έγραφε ο άλλος «εξήγησον μοι τούτο» και με προθυμία το εξηγούσε. Ήταν ακούραστος, μελετηρός, εργατικός, υπάκουος.

Το έτος 1770 με το κάψιμο της Τουρκικής αρμάδας στο «Τζεσιμέ» από Ρωσικά πλοία λόγω των διωγμών που υφίσταντο οι Χριστιανοί στη Σμύρνη ο Νικόλαος έφυγε και γύρισε στη Νάξο, όπου προσλαμβάνεται σαν γραμματέας του Μητροπολίτη Άνθιμου Βαρδή.

Αυτήν τη περίοδο είχε την «τύχη» να γνωρίσει τους Αγιορείτες μοναχούς Γρηγόριο, Νήφωνα και Γερο – Αρσένιο.

Μοναχούς με σεμνότητα και αρετή. Είχαν εκδιωχθεί από το Άγιον Όρος γιατί άνηκαν στο καλούμενο κίνημα των Κολλυβάδων. Για τους Κολλυβάδες, το υπόδουλο Γένος έχει υποχρέωση να ανελιχθεί πνευματικά για να αντιμετωπίσει τον κίνδυνο του εξισλαμισμού και την πρόκληση του Ευρωπαϊκού διαφωτισμού.

Ο Νικόδημος διδάσκεται απ’ αυτούς την νοερά προσευχή, την προσευχή της καρδιάς. Στη συνέχεια μεταβαίνει στην Ύδρα για να γνωρίσει τον Μητροπολίτη Μακάριο και τον ησυχαστή Συλβέστρο του Καισαρέα. Κοντά τους γνώρισε τις αρετές του μοναχικού βίου.

Το έτος 1775 σε ηλικία 26 ετών έτοιμος πλέον αναχωρεί για το Άγιον Όρος και πηγαίνει στη Μονή Αγίου Διονυσίου. Εκεί βλέποντας την προκοπή του, την εξυπνάδα του, την ταπεινότητά του, την θέλησή του, τον παρακινούν να γίνει μοναχός. Έτσι στη Μονή Αγίου Διονυσίου γίνεται μοναχός με το όνομα Νικόδημος. Ο μοναχισμός και η Εκκλησία κερδίζει ένα εξαίρετο και λαμπρό τέκνο.

Μετά το 1777 ασχολείται με τη συγγραφή βιβλίων ύστερα από παρότρυνση του Μητροπολίτη Κορίνθου Μακάριου, γράφει την «Φιλοκαλία» και διορθώνει τον «Ευεργετινόν» και το «Περί συνεχούς μεταλήψεως». Την εποχή εκείνη ακούγεται ότι στη Ρουμανία υπάρχει ο δάσκαλος Παΐσος ο Ρώσος που διδάσκει τη νοερά προσευχή, ξεκινάει ταξίδι για να τον συναντήσει. Όμως μετά τον απόπλου συνάντησαν μεγάλη τρικυμία και ύστερα από ημέρες ταλαιπωρίας στην φουρτουνιασμένη θάλασσα έφτασαν στη Θάσο. Εκεί ο Νικόδημος άλλαξε σχέδια (θέλημα Θεού) και γύρισε πίσω στο Άγιο Όρος όπου εγκαταστάθηκε σε απομονωμένο κελί του «Αγίου Αθανασίου» αγωνιζόμενος στην πνευματική άσκηση και στην αδιάλειπτη προσευχή.

Ύστερα από λίγο καιρό έρχεται από τη Νάξο και εγκαθίσταται σε σκήτη της Ιεράς Μονής Παντοκράτορος ο μοναχός Αρσένιος ο Πελοποννήσιος. Ο Νικόδημος όταν έμαθε τον ερχομό του ζήτησε και έγινε υποτακτικός του.

Ο Όσιος Νικόδημος αφοσιώνεται στους πνευματικούς αγώνες, στη νηστεία και στη συγγραφή βιβλίων. Αναδεικνύεται το χέρι του «κάλαμος συγγραφέως ὀξυγράφου» πλήθος τα συγγράμματα, οι ύμνοι, οι ακολουθίες.

Το 1782 μεταβαίνει με τον Αρσένιο στη Σκύροπούλα. Η διαβίωση στο νησάκι ήταν πολύ δύσκολη καθ’ όσον είναι άγονο και έρημο. Αλλά είναι γεμάτος χαρά και ευτυχία επειδή ασκείτο συνεχώς στη νοερά προσευχή. Εδώ έγραψε πολυσέλιδο βιβλίο με τίτλο «Συμβουλευτικό».

Το 1783 γυρίζει στο Άγιο Όρος, παίρνει το Αγγελικό σχήμα και εγκαθίσταται σε καλύβα στην σκήτη του Παντοκράτορος.

Η διδασκαλία του προέρχεται από την ασκητική ζωή του, την αμεσότητα προσέγγισης του Θείου, τη νοερά προσευχή, τη βαθύτατη θεολογική γνώση. Εργάζεται συνεχώς για την επιστροφή στη γνήσια ορθόδοξη παράδοση. Με το παράδειγμα της ζωής του, την ταπεινότητά του, την αυτογνωσία συνέβαλε τα μέγιστα στην πνευματική ανέλιξη του ανθρώπου και στην προβολή της ορθόδοξης πνευματικότητας.

Υπήρξε ένας από τους ηγέτες του αναγεννητικού Φιλοκαλικού κινήματος που ειρωνικά οι εχθροί του αποκάλεσαν «Κολλυβάδικο». Οι εκπρόσωποι του μεταξύ αυτών και ο Άγιος Νικόδημος μάχονται ενάντια στις προλήψεις, τις δεισιδαιμονίες, της αμάθειας του αθεϊσμού.

Το 1784 μετά από προτροπή και πάλι του Μητροπολίτη Κορίνθου Μακάριου διορθώνει και εκδίδει τα συγγράμματα του Άγιου Συμεών. Συγγράφει το «Εξομολογητάριον», το «Θεοτοκάριον», τον «Αόρατον Πόλεμον», το «Μαρτυρολόγιον», τα «Πνευματικά γυμνάσματα». Ακολούθησε το «Πηδάλιον» με το οποίο κατατάσσει και ερμηνεύει τους Ιερούς Κανόνες της Εκκλησίας.

Την περίοδο που διέμεινε στο κελί των Σκουρταίων και αργότερα στο κοινόβιο του οσίου γέροντος Σιλβέστρου του Καισαρέα γράφει τη «Χρηστοηθείαν» και διορθώνει τα εγκώμια του Επιτάφιου.

Η ασκητική του ζωή εκπλήσσει τους πάντες. Ο Ευθύμιος λέγει «Η τροφή του ήταν ρύζι νερόβραστο και τον περισσότερο καιρό το προσφάι του ήταν ελιές και κουκιά μουσκεμένα, εάν δε, εύρισκε ποτέ ψάρια τα έδινε στους γείτονες και τα έτρωγαν μαζί. Ο χαρακτήρας του απλός, ανεξίκακος, πράος. «Εγώ είμαι το τίποτε» έλεγε διώχνοντας μακριά τον εγωισμό. Συγχωρεί τους ανθρώπους που τον συκοφαντούν στηρίζει και συμβουλεύει και παρηγορεί αυτούς που έχουν ανάγκη, που πονούν.

Τα τελευταία χρόνια της ζωής του γράφει τον «Συναξαριστή», το «Εορτοδρόμιο», τη «Νέα Κλίμαξ», την «Ομολογία της εαυτού πίστεως».

Κατά το έτος 1806 η υγεία του επιδεινώνεται λόγω της έντονης σωματικής εξάντλησης, των κακοπαθειών, της κακής διατροφής. Ζώντας ακόμη τρία έτη με προσευχή και νηστεία παρέδωσε το πνεύμα του στο Θεό την 14^η Ιουλίου 1809. Όλος ο βίος του υπήρξε ένας αδιάκοπος συγγραφικός αγώνας θυσίας και προσφοράς προς το υπόδουλο γένος των Ελλήνων.

«Η καρδιά είναι ο θάλαμος του νοῦ δηλαδή της ψυχῆς ο μυστικός και ἀπόκρυφος και διατρέχει τον κίνδυνο της βλάβης» Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης.

                                                                          Νάξος Ιούλιος 2009

                                                                          Γρυλλάκης Θανάσης

 

Άγιον Πνεύμα-Πύρ

                                                Άγιον Πνεύμα-Πύρ

   Aς θυμηθούμε λόγια από τον Ηράκλειτο που σώζονται στον Ιππόλυτο του Ευριπίδη και από την Χριστιανική Υμνογραφία περί Πυρός....γιατί υπάρχει συνέχεια, σύνδεση Αρχαίου Λόγου- Χριστιανικού Λόγου υπάρχει αλληλουχία και ενότητα των πάντων

Ηράκλειτος-DK B64…πυρὸς γίνεσθαι λέγων οὕτως· τὰ δὲ πὰντα οἰακίζει κεραυνός, τουτέστι κατευθύνει, κεραυνὸν [τὸ πῦρ λέγων τὸ αἰώνιον. λέγει δὲ καὶ φρόνιμον τοῦτο εἶναι] τὸ πῦρ καὶ τῆς διοικήσεως τῶν DK B65 ὄλων αἴτιον· καλεῖ δὲ αὐτὸ χρησμοσύνην καὶ κόρον χρησμοσύνη δὲ ἐστιν ἡ διακόσμησις κατ΄ αὐτὸν, ἡ δὲ ἐκπύρωσις DK B66 κόρος. πάντα γάρ, φησί, τὸ πῦρ ἐπελθὸν κρινεῖ καὶ καταλήψεται. (8).  

(Η γένεση του πυρός, όπως εξηγεί, ακολουθεί αυτόν τον τρόπο, σύμφωνα με τον οποίο τα πάντα καθοδηγεί, δηλαδή κατευθύνει ο κεραυνός – εννοεί το αείζωον πύρ, το οποίο διαθέτει φρόνηση, το πύρ, που αποτελεί το αίτιο διοίκησης των πάντων· το αποκαλεί μάλιστα ανάγκη και κορεσμό, όπου κατά την άποψή του η ανάγκη είναι η διακόσμηση και ο κορεσμός η εκπύρωση. Τα πάντα υποστηρίζει, κρίνονται και αναλώνονται από το πύρ). ......................

Από τους Αίνους της Πεντηκοστής …..Τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, φῶς, καὶ ζωή, καὶ ζῶσα πηγὴ νοερά, Πνεῦμα σοφίας, Πνεῦμα συνέσεως, ἀγαθόν, εὐθές, νοερόν, ἡγεμονεῦον καθαῖρον τὰ πταίσματα, Θεὸς καὶ θεοποιοῦν, πῦρ, ἐκ πυρὸς προϊόν, λαλοῦν, ἐνεργοῦν, διαιροῦν τὰ χαρίσματα· δι' οὗ Προφῆται ἅπαντες, καὶ Θεοῦ Ἀπόστολοι, μετὰ Μαρτύρων ἐστέφθησαν. Ξένον ἄκουσμα, ξένον θέαμα, πῦρ διαιρούμενον εἰς νομὰς χαρισμάτων.

     Τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, ἦν μὲν ἀεί, καὶ ἔστι καὶ ἔσται, οὕτε ἀρξάμενον, οὔτε παυσόμενον, ἀλλ' ἀεὶ Πατρὶ καὶ Υἱῷ συντεταγμένον, καὶ συναριθμούμενον; ζωή, καὶ ζωοποιοῦν, φῶς, καὶ φωτὸς χορηγόν; αὐτάγαθον, καὶ πηγὴ ἀγαθότητος· δι' οὗ Πατὴρ γνωρίζεται, καὶ Υἱὸς δοξάζεται, καὶ παρὰ πάντων γινώσκεται, μία δύναμις, μία σύνταξις, μία προσκύνησις, τῆς ἁγίας Τριάδος.