Πολιτεύματα Αριστοτέλης ( Πολιτικά)

        ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΑ

                          Αριστοτέλης Πολιτικά 1279a22–1279b10

"Φανερὸν τοίνυν ὡς ὅσαι μὲν πολιτεῖαι τὸ κοινῇ συμφέρον σκοποῦσιν, αὗται μὲν ὀρθαὶ τυγχάνουσιν οὖσαι κατὰ τὸ ἁπλῶς δίκαιον, ὅσαι δὲ τὸ σφέτερον μόνον τῶν ἀρχόντων, ἡμαρτημέναι πᾶσαι καὶ παρεκβάσεις τῶν ὀρθῶν πολιτειῶν: δεσποτικαὶ γάρ, ἡ δὲ πόλις κοινωνία τῶν ἐλευθέρων ἐστίν.

Διωρισμένων δὲ τούτων ἐχόμενόν ἐστι τὰς πολιτείας ἐπισκέψασθαι, πόσαι τὸν ἀριθμὸν καὶ τίνες εἰσί, καὶ πρῶτον τὰς ὀρθὰς αὐτῶν: καὶ γὰρ αἱ παρεκβάσεις ἔσονται φανεραὶ τούτων διορισθεισῶν".....................

«Είναι φανερό ότι όσα πολιτεύματα έχουν στόχο το κοινό συμφέρον, αυτά ορθά λέγονται κατά το απλό δίκαιο, όσα δε έχουν στόχο το συμφέρον των αρχόντων μόνο, είναι αμαρτωλά και παρεκτροπές των ορθών πολιτευμάτων: δηλαδή αυταρχικά, η δε πόλη είναι κοινωνία των ελευθέρων πολιτών.

     Ακριβώς δε προσδιορίζονται αυτά, ακολουθεί το θέμα για έρευνα που αφορά στα πολιτεύματα, πόσα στον αριθμό και ποία στη φύση είναι, και κατά πρώτον τα ορθά από αυτά· γιατί οι παρεκτροπές θα παρουσιαστούν  ακριβώς από αυτό τον προσδιορισμό  των ορθών πολιτευμάτων.  

   Αφού λοιπόν «πολιτεία» και «πολίτευμα» είναι ταυτόσημα, το πολίτευμα δε είναι η  εξουσία που κυριαρχεί στις πόλεις, κατ’ ανάγκη δε αυτή η εξουσία που κυριαρχεί εκπροσωπείται ή από τον ένα ή από τους λίγους ή από τους πολλούς, όταν μεν ο ένας ή οι λίγοι ή οι πολλοί διοικούν για το κοινό συμφέρον, κατ' ανάγκη  τα πολιτεύματα αυτά είναι ορθά, τα δε πολιτεύματα, στα οποία η διοίκηση αποβλέπει στο ατομικό συμφέρον ή του ενός ή των λίγων ή των πολλών, είναι παρεκτροπές. Γιατί το θέμα έχει ως εξής: ή δεν είναι πολίτες αυτοί που μετέχουν της διοίκησης, ή είναι οπότε πρέπει να εργάζονται για το κοινό συμφέρον. Ονομάζουμε δε συνήθως τη μοναρχία μεν που έχει στόχο το κοινό συμφέρον β α σ ι λ ε ί α , τη διοίκηση δε των λίγων, που είναι όμως περισσότεροι από τον ένα, α ρ ι σ τ ο κ ρ α τ ί α  (ή για το ότι διοικούν οι άριστοι ή για το ότι διοικούν για το καλό της πόλης), όταν δε οι πολλοί [οι πολίτες] ασκούν την εξουσία και μάλιστα για το κοινό συμφέρον, ονομάζουμε το πολίτευμα με το κοινό όνομα όλων των πολιτευμάτων,

π ο λ ι τ ε ί α. (Και το ερώτημα είναι εύλογο γιατί η διαφορά είναι, ένας μόνος ή οι λίγοι μπορεί να είναι καλύτεροι από τους άλλους στην αρετή, δύσκολο όμως οι πολλοί να μετέχουν στον ίδιο βαθμό σε κάθε είδος αρετής, εκτός από την πολεμική, διότι αυτή είναι που ταιριάζει πολύ στο πλήθος. Για το λόγο ακριβώς αυτό, τον  κυρίαρχο ρόλο στην πολιτεία αυτή έχει η τάξη των πολεμιστών και έτσι στα αξιώματα εδώ μετέχουν μόνο αυτοί που έχουν το δικαίωμα να φέρουν τα όπλα. Παρεκτροπές δε των πολιτευμάτων που αναφέραμε είναι, της βασιλείας μεν  η τυραννίδα, της αριστοκρατίας δε η ολιγαρχία, της δε πολιτείας η δημοκρατία· διότι η μεν τυραννίδα είναι μοναρχία προς το συμφέρον του τυράννου, η ολιγαρχία προς το συμφέρον των πλουσίων, η δε δημοκρατία προς το συμφέρον των φτωχών [πολλών], ουδεμία δε από αυτές για το κοινό συμφέρον».

   Διαβάζοντας αυτό το απόσπασμα του κειμένου του Αριστοτέλη βλέπουμε ότι χωρίζει τα πολιτεύματα σε ορθά και παρεκτροπές με κύριο κριτήριο το συλλογικό συμφέρον. Όταν στόχος είναι το κοινό συμφέρον η μοναρχία ονομάζεται βασιλεία η διοίκηση των λίγων αριστοκρατία και η διοίκηση των πολλών (του λαού) πολιτεία, αυτά είναι τα ορθά πολιτεύματα…. Όταν στόχος δεν είναι  το συλλογικό καλό τότε έχουμε παρεκτροπές όπως την τυραννίδα, την ολιγαρχία, τη «δημοκρατία».